Navigo Amsterdam
Ga eens aan dek staan en vertel me wat je ziet
Navigo vaart tussen Forteiland Pampus, het Muiderslot en Amsterdam, beide onderdeel van het UNESCO werelderfgoed Stelling van Amsterdam. De historische schepen van de rederij zijn een miniwereld op zich, en midden op het water kun je er niet af. De perfecte plek om workshops te geven en iedereen geconcentreerd te houden. Zelfs drukke tieners zijn onder de indruk in dit drijvend leslokaal. Buiten het seizoen en ’s nachts ervaar je de leegte en stilte op het water.
Rederij Navigo Amsterdam heeft een veerdienst tussen Amsterdam, Forteiland Pampus en kasteel Muiderslot. IJburg is Navigo’s thuishaven. Eigenlijk is het een varende onderneming. De rederij verhuurt schepen, organiseert varende feesten en geeft scholieren les tijdens het varen. Ook kunnen werknemers van bedrijven aan boord workshops en trainingen volgen.
Interactiever
‘Het schip is een miniwereld waarin je alles moet oplossen met de mensen aan boord’, zegt Imre Leenhouts, oprichter en schipper van Navigo. ‘Daarom is het een goeie plek om bedrijfstrainingen te geven. Zoals teambuilding en coaching, voor de zakelijke markt. Los van de veerdienst bieden we een aangepast programma, en halen we bijvoorbeeld scholieren op bij station Amsterdam Centraal.’
Navigo doet steeds meer met scholen aan boord. Leerlingen krijgen opdrachten tijdens het varen. Imre: ‘Op een schip kun je je goed oriënteren: neem de kaart, ga aan dek staan en vertel wat je ziet, waar we zijn.’ Forteiland Pampus, het Muiderslot en de provincie ontwikkelden lespakketten met een traditionele aanpak. Wat Imre betreft kan het veel interactiever. ‘Pubers moet je uitdagen’, vindt hij. ‘De omgeving van het schip biedt overlappende thema’s, net als in het onderwijs van nu. Leerlingen leren over ecologie en natuur, over de Gouden Eeuw, het forteiland in UNESCO Werelderfgoed Stelling van Amsterdam, de politieke ontstaansgeschiedenis van Pampus, over de uitdrukking ‘voor Pampus liggen’. En ze varen vanuit de oude IJ-monding, net als de VOC-schepen in de zeventiende eeuw.’
Winterlicht
Imre begon zijn onderneming als ‘varende feestlocatie’. Hij kocht het schip Sailboa met de bedoeling er zestig varende feesten per jaar op te organiseren. Maar bij feesten bleef het niet. Op zoek naar extra activiteiten voor het schip kwam hij in contact met de nieuwe fortwachters van Pampus. Die openden juist het bezoekerscentrum en zochten verbinding met Amsterdam voor het vervoer.
Navigo bracht continuïteit in de vaarten tussen Amsterdam en Pampus. Op vaste tijden vertrekt het schip vanuit IJburg. Inmiddels vaart de dienst ook naar kasteel Muiderslot, onderdeel van I amsterdam Castles & Gardens en highlight aan de rand van Amsterdam. Daar varen tegenwoordig meer mensen naartoe dan naar Pampus. En het aantal bezoekers groeit. Daarnaast ontwikkelt Navigo mee aan ideeën, gerelateerd aan varen. ‘Winterlicht’ bijvoorbeeld, de succesvolle openstelling van Pampus in de winter door initiatiefnemer Pampus Events.
Pampus
Het forteiland Pampus werd in 1887 aangelegd op de zandbank Pampus in het IJmeer bij Amsterdam, midden in de vaargeul. Het maakt deel uit van het UNESCO werelderfgoed Stelling van Amsterdam. Pampus bood ruimte aan 200 militairen. Er waren voldoende kanonnen om elke anderhalve minuut een granaat af te kunnen vuren. Maar het fort is nooit gebruikt, ook niet tijdens de Tweede Wereldoorlog. Pampus is een Rijksmonument en een van de meest bezochte forten van de Stelling van Amsterdam.
Kustfort
De meeste forten van de Stelling van Amsterdam hadden als doel om zwakke plekken bij onderwaterstelling van het land (zogenaamde accessen) te verdedigen. De Zuiderzee was voor Amsterdam een zwakke plek bij een aanval uit die richting. Pampus is om die reden aangelegd.
Voor pampus liggen
Fort Pampus is gebouwd op een kunstmatig eiland op een zandbank in het IJ. Regelmatig lagen zwaarbeladen schepen voor de zandbank te wachten tot het vloed werd om het IJ op te kunnen varen. Daar komt de uitdrukking ‘voor pampus liggen’ vandaan, oftewel: niet in staat zijn om iets te doen.
Fietsroute
Oostindiëvaarders
In de Gouden Eeuw was Nederland wereldwijd bekend om de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC), die overzeese handel voerde. Op het IJ en de voormalige Zuiderzee voeren VOC-schepen af en aan. De schepen die naar Azië voeren werden Oostindiëvaarders genoemd. Het waren ‘spiegelretourschepen’ die zichzelf verdedigden en goederen en personen verscheepten. Ze waren 40 meter lang en hadden drie masten. Het duurde 8 maanden om zo’n schip te bouwen en kostte toen ongeveer 100.000 gulden. Beroemde VOC-schepen zijn de Amsterdam, de Batavia en het Duyfken. In Hoorn ligt een replica van de Halve Maen, een jacht uit 1606 dat de veel grotere retourschepen beschermde tegen piraten, dieptes peilde en geschikte havens zocht. Het is ook het schip waarmee Henry Hudson in 1609 naar Noord-Amerika afreisde en daar de kolonie Nieuw-Amsterdam stichtte, het huidige New York.
Historisch schip
Wat begon als een eenmanszaak is nu een onderneming met meerdere schepen, schippers en personeel aan boord. Passagiersschip Sailboa is van oorsprong een zeilend vrachtschip uit 1899. Het is ruim 28 meter lang en kan wel 180 mensen vervoeren. Salonboot Elvira uit 1938 is kleiner en intiemer en heeft een prachtig panoramisch uitzicht. ‘Het gevoel dat je krijgt bij een historisch schip heeft toegevoegde waarde’, zegt Imre. ‘De beleving van UNESCO werelderfgoed begint dus al op het moment dat onze gasten aan boord stappen.’ De tocht over het water verbindt het ene werelderfgoed met het andere: van Grachtengordel Amsterdam tot forteiland Pampus in de Stelling van Amsterdam.
Bora Bora en eigen bedrijf
In de stille ochtendmist liggen de Sailboa en Elvira in de haven van IJburg. Het is winter en koud. Leenhouts, in spijkerbroek en fleecetrui, is bezig aan dek. ‘Ik heb een enorme drang om de zee op te gaan’, zegt hij terwijl hij koffie zet aan boord van het nog ijskoude schip. ‘Zeilen op het IJsselmeer is nog steeds leuk, maar als ik de kans krijg ga ik verder weg. Lange afstanden op groot water, zonder land te zien. De leegte en stilte op het water.’
Hij wilde altijd iets met bootjes doen, was schipper bij een Amsterdamse rederij. Na een enkelblessure werkte hij als bedrijfsleider op het kantoor van de Watertaxi Amsterdam. ‘Dankzij die enkelblessure heb ik nu een veerdienst’, zegt hij. ‘Want op kantoor ontdekte ik dat ik sales, marketing en bedrijfsplannen maken leuk vond. Daar maakte ik de balans op.’ Hij wilde twee dingen: naar Bora Bora zeilen en een eigen bedrijf.
In 2003 zeilde hij als schipper op een Engels luxejacht via de Caraïben, het Panamakanaal en de Galapagoseilanden het atol Bora Bora binnen. En nu staat hij in het plaatje dat hij daarna voor zichzelf had geschetst. ‘Een eigen bedrijf op het IJsselmeer, met bootjes en een leuke club mensen.’
Rug naar het water
Het open water en de schepen van Navigo geven een gevoel van ongebondenheid en autonomie. Toch hebben ondernemers met dit soort schepen in de passagiersvaart te maken met beperkingen en strenge regelgeving. De woonwijk IJburg vindt dat de rederij waarde toevoegt en biedt de schepen ruimte. ‘Maar Amsterdam lijkt met de rug naar het water te staan’, vindt Imre. ‘Er zijn nog zoveel dingen mogelijk, zoals ecotoerisme en een goeie benutting van de oevers.’ In dit deel van het UNESCO werelderfgoed (Grachtengordel Amsterdam en Stelling van Amsterdam) is volgens hem geen beleid gericht op water, ondanks het gemeentelijk plan Watervisie 2040. ‘De rondvaart is een product dat goed verkoopt, het visitekaartje van Amsterdam. Maar daarnaast is er bijna niets.’
Leenhouts zoekt daarom samenwerking met stakeholders als Stichting Pampus en het Muiderslot, maar ook de provincie, de gemeente, Amsterdam Marketing en VVV Gooi- en Vechtstreek. Ze stemmen dingen met elkaar af, fiets- en wandelroutes bijvoorbeeld. Zo kun je een fietstocht maken waarvan de veerdienst een onderdeel is. Met Navigo worden twee UNESCO werelderfgoederen bereikbaar via het water: van de rand van de grachtengordel, over het IJ, via forteiland Pampus naar het Muiderslot. ‘We staan in een flow van allerlei partijen die hetzelfde willen’, zegt Imre. ‘Daar zijn we een van de spelers in en dat is te gek.’
Ervaar het grote verhaal
Zo op het oog lijken de drie Werelderfgoederen in en rondom Amsterdam heel verschillend van elkaar. Toch hebben zij veel gemeen. Wie de drie UNESCO Werelderfgoederen in de regio Amsterdam bezoekt, ontdekt de bouwstenen van Nederland. Of men nu fietst door een oneindige bomenlaan in De Beemster, een rondvaart over de Amsterdamse grachten maakt of door de open, groene schootsvelden van de Stelling van Amsterdam wandelt, steeds beleef je hetzelfde, grote verhaal: hoe Hollanders door de eeuwen heen in staat zijn geweest om het water en de natuurlijke omgeving naar hun hand te zetten.
Navigo Amsterdam
Krijn Taconiskade 346
1087 HW Amsterdam
www.navigoamsterdam.nl